یک متن علمی می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد؛ کتاب‌های علمی، مقاله‌های منتشر شده در مجلات علمی-پژوهشی و علمی و ترویجی، پایان‌نامه‌های دانشگاهی، گزارش‌های علمی حاصل از پروژه‌های تحقیقاتی، مقالات ارائه شده در کنفرانس‌ها و همایش‌ها، دستورالعمل‌ها و غیره همگی انواعی از متون علمی و تخصصی به‌شمار می‌آیند. به‌عنوان یک ویژگی، علمی‌بودن یک متن به این معنی است که یافته‌های علمی نویسنده در آن متن ارائه شده است و یا حداقل در مورد مجموعه‌ای از یافته‌ها و اطلاعات علمی سایر محققان و نویسندگان در آن متن بحث شده است. بنابراین ویژگی علمی‌بودن ایجاب می‌کند تا محتوای آن متن دارای منابع معتبری باشند.
فرض کنیم می‌خواهیم بخش مقدمه یک پایان‌نامه یا مقاله علمی را بنویسیم. به طور کلی در نوشتن مقاله، در مقدمه لازم است اطلاعاتی کلی راجع به موضوع مقاله بدهیم. در مورد ضرورت‌های انجام تحقیق خود صحبت کنیم و در کل محتوای نوشتاری تولید کنیم تا خواننده اثر با چرایی انجام آن تحقیق و هدف ما از آن پژوهش آشنا شود. به‌طور طبیعی محتوای نوشتاری این بخش از اثر علمی، یعنی مقدمه یا برگرفته از آثار علمی دیگران است یا اطلاعاتی است که توسط ما به‌عنوان نویسنده اثر نوشته شده است.
در اینجا ما ناچار هستیم به هر اثر علمی دیگری که برای نوشتن آن متن بهره گرفته‌ایم ارجاع بدهیم. ارجاع‌دادن می‌تواند به شیوه‌های مختلفی انجام بگیرد مانند نقل قول مستقیم و ارجاع‌دهی غیر مستقیم (بیان مفاهیم، یافته‌ها، نتیجه‌گیری و غیره با بیان خودمان)
وقتی سخن از ارجاع‌دادن به منابع به میان می‌آید، آن هم در بخش مقدمه مقاله باید بدانیم که به چه نوع منابعی در این بخش از مقاله می‌توانیم ارجاع بدهیم. به‌طور دقیق‌تر لازم است بدانیم که به محتوای کدام بخش از آن منابع که گفته شد می‌توانیم در مقدمه ارجاع بدهیم. یک مقاله علمی در تقسیم‌بندی محتوایی بیش از همه در رده محتوای نوشتاری قرار می‌گیرد. ممکن است با انتخاب جمله‌ای که به نظر قشنگ است صرفا عقیده شخصی یک محقق را به‌عنوان پایه و اساس پژوهش خود بپذیریم و همان جمله را در مقاله خود مورد استناد قرار دهیم. در واقع انتخاب نوشته‌ای علمی که با استناد آن می‌خواهیم بخشی از پروژه پژوهشی خود را انجام دهیم یا قسمتی از مقاله و گزارش علمی خود را بنویسیم نیاز به هوشیاری و آگاهی از ماهیت آن نوشته دارد.
هر بخش از مقاله‌های علمی شرایط و ویژگی‌های خاصی برای نوشتن دارد.
در ویرایش متون تخصصی بسیار به این اشتباه در سبک نگارش علمی برخی نویسندگان برمی‌خوریم که مطالبی را در مقالات خود استناددهی می‌کنند که صرفا یافته یک مطالعه با شرایط آزمایشی همان مطالعه است و به‌طبع نمی‌تواند در شرایطی دیگر به عنوان یک قانون یا اصل کلی صدق کند.
در نوشتن بخش مواد و روش‌ها نیز ضعف‌های بسیاری وجود دارد. بسیاری از دانشجویان معمولا برای این بخش از مقاله سراغ پایان‌نامه‌های کار شده قبلی رفته و همان روش را دوباره پیاده می‌کنند. روش‌های علمی به‌سرعت بهبود داده شده و روش‌های جدیدی همواره مطرح می‌شوند و روش‌های قدیمی را به‌کنار می زنند. دنباله‌روی کورکورانه از روش‌های نوشته‌شده به‌عنوان مثال در یک پایان‌نامه که در گذشته نوشته شده است می‌تواند موجب به‌بیراهه‌رفتن تحقیقی شود که امروز انجام می‌شود و در آینده نه چندان دور خروجی آن به‌صورت یک گزارش علمی یا مقاله بایستی منتشر شود و مورد استفاده و استناد آیندگان قرار بگیرد. بله؛ هر اثر نوشتاری علمی بایستی بتواند مورد استفاده و استناد آیندگان قرار بگیرد که اگر چنین نباشد پس حتما مشکلاتی در مورد آن اثر وجود دارد.
اشتباهی که گاهی در بین دانشگاهیان مشاهده می‌شود این است که مواد و روش‌ها نباید منبع داشته باشد؛ از این محققان باید پرسید که آیا همه تحقیقات با روش‌های جدید و مبتکرانه آن دانشجو یا محقق انجام می‌شود؟ مگر نه این است که بخش اعظم این بخش از یک مقاله یا پایان‌نامه به طور کورکورانه از روی مقالات دسترسی آزاد یا پایان‌نامه‌های پیشین و در اکثر مواقع بی‌کم‌وکاست از روی آنها نوشته می‌شود!!!
در بخش نتایج، یافته‌های آزمایشی یا تحقیقی که توسط ما انجام شده است گزارش می‌شود. این یافته‌ها حاصل پژوهش ما هستند. و بنابراین هنگام ارائه مقاله حاصل از پژوهش، به‌طور پیش‌فرض بیان می‌داریم که این داده‌ها اصیل هستند. یافته‌های اصیل نیازی به منبع ندارد. چیزی که اصالت یافته‌ها را می‌تواند کم‌وبیش آشکار سازد، اطلاعاتی است که در بخش مواد و روش‌ها بیان شده است. یعنی مواد، روش‌ها، زمان دقیق، موقعیت مکانی، تعداد نمونه، روش نمونه‌گیری، روش پردازش و تحلیل داده‌ها!
ادامه مطلب بزودی
این متن توسط گروه ترجمه و ویرایش سیناپس تهیه شده است. هر گونه بازنشر مطالب این سایت بدون اجازه نویسنده مجاز نیست.
